Wat is emotionele verwaarlozing?

Wanneer we aan kinderverwaarlozing denken, komen er vaak beelden naar voren van kinderen die fysiek in de steek zijn gelaten: gebrek aan voedsel, onderdak of medische zorg. Maar er is een vorm van verwaarlozing die minder zichtbaar is en die vaak onopgemerkt blijft, maar net zo schadelijk kan zijn: emotionele verwaarlozing.

Wat is emotionele verwaarlozing?

Emotionele verwaarlozing betekent simpelweg dat de emotionele behoeften van een kind niet voldoende worden erkend of vervuld. Het is de leegte die ontstaat wanneer ouders of verzorgers er niet in slagen om op een liefdevolle en empathische manier op de emoties van hun kind te reageren. Dit betekent niet per se dat ouders bewust afstand nemen van hun kind, vaak gebeurt dit onbewust. Ouders kunnen zelf opgegroeid zijn met emotionele verwaarlozing, waardoor ze simpelweg niet weten hoe ze emotionele steun moeten geven.

Emotionele verwaarlozing komt in veel verschillende vormen voor. Het kan betekenen dat een kind zich niet gezien of gehoord voelt, of dat het geen veilige ruimte ervaart om gevoelens te uiten. Ouders die zich richten op prestaties en gedrag, maar niet op het innerlijke leven van hun kind, dragen ook bij aan deze verwaarlozing.

Hoe ziet emotionele verwaarlozing eruit?

Het lastigste aan emotionele verwaarlozing is dat het niet altijd zichtbaar is. Hier zijn enkele voorbeelden van hoe het eruit kan zien:

Gebrek aan erkenning van emoties: Wanneer een kind verdrietig, boos of bang is, maar er wordt weinig tot geen aandacht aan besteed. Ouders kunnen emoties bagatelliseren met opmerkingen als "Het valt wel mee" of "Stel je niet aan."

Afwezigheid van emotionele steun: Een kind dat te maken krijgt met moeilijke situaties, zoals pesterijen op school of verlies van een huisdier, krijgt geen steun of troost van de ouders. Ze moeten hun emoties in stilte verwerken.

Overmatige focus op prestaties: Ouders die alleen complimenten geven voor prestaties (goede cijfers, sportprestaties) maar niet voor het kind al persoon, creëren een omgeving waarin liefde en acceptatie afhankelijk lijken te zijn van succes.

Ouders die emotioneel zelf niet beschikbaar zijn: Dit kan gebeuren door stress, depressie, verslaving of omdat de ouders zelf nooit hebben geleerd hoe ze met emoties om moeten gaan.

Wat zijn de gevolgen van emotionele verwaarlozing?

De gevolgen van emotionele verwaarlozing kunnen zich op verschillende manieren uiten, vaak tot in de volwassenheid. Kinderen die emotioneel verwaarloosd zijn, kunnen bijvoorbeeld moeite hebben om hun eigen emoties te herkennen of te uiten. Ze leren dat hun gevoelens er niet toe doen en kunnen hierdoor opgroeien met een diep gevoel van leegte of onzichtbaarheid.

Veelvoorkomende effecten zijn:

• Problemen met zelfbeeld: Mensen die emotioneel verwaarloosd zijn, hebben vaak een laag zelfbeeld. Ze voelen zich misschien onwaardig of niet goed genoeg, omdat ze de boodschap hebben gekregen dat hun emoties onbelangrijk zijn.
• Moeite met relaties: Het is moeilijk om gezonde emotionele banden te ontwikkelen als je nooit geleerd hebt hoe dat moet. Dit kan leiden tot afstandelijke of ongezonde relaties, of het gevoel dat je altijd de behoeften van anderen moet vervullen ten koste van jezelf.
• Gebrek aan emotionele zelfregulatie: Kinderen die geen ruimte hebben gekregen om hun emoties te verkennen, kunnen als volwassenen moeite hebben om hun emoties te reguleren. Dit kan zich uiten in woede-uitbarstingen of juist emotionele afvlakking, waarbij ze zich afsluiten voor hun eigen gevoelens.
• Chronische leegte en eenzaamheid: Een van de meest schrijnende gevolgen van emotionele verwaarlozing is een diep gevoel van leegte. Mensen kunnen opgroeien met het gevoel dat er 'iets' ontbreekt, zonder precies te weten wat dat is. Dit kan leiden tot chronische eenzaamheid, zelfs in het bijzijn van anderen.

Hoe herken je emotionele verwaarlozing in je eigen leven?

Voor veel mensen is emotionele verwaarlozing zo verweven met hun opvoeding dat ze zich niet eens realiseren dat het heeft plaatsgevonden. Het kan zijn dat je een succesvolle volwassene bent met een mooi gezin, maar toch voel je een zekere afstand of leegte in je emotionele leven. Misschien merk je dat je je eigen kinderen emotioneel niet altijd kunt bereiken, of dat je moeite hebt om verbinding te maken met anderen op een dieper niveau.

Een paar vragen die je jezelf kunt stellen zijn:

• Heb ik moeite om mijn eigen emoties te begrijpen of te uiten?
• Voel ik me vaak leeg of eenzaam, zelfs in het gezelschap van anderen?
• Vind ik het moeilijk om emotioneel beschikbaar te zijn voor mijn eigen kinderen of partner?
• Ben ik opgegroeid in een omgeving waar emoties werden genegeerd of niet werden besproken?

Als je bij deze vragen een gevoel van herkenning ervaart, kan het zijn dat je te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing.

Hoe kun je helen van emotionele verwaarlozing?

Herstellen van emotionele verwaarlozing begint met bewustwording. Het erkennen dat je bent opgegroeid met een gebrek aan emotionele steun is de eerste stap naar genezing. Therapie kan helpen om de impact van deze verwaarlozing te begrijpen en manieren te vinden om opnieuw contact te maken met je eigen emoties.

Daarnaast is het belangrijk om een liefdevolle en ondersteunende omgeving te creëren voor jezelf, of dit nu met vrienden, familie of een therapeut is. Het leren erkennen en accepteren van je eigen emoties, zonder oordeel, kan een bevrijdende ervaring zijn. En als ouder kun je door deze bewustwording ook voorkomen dat je dezelfde patronen doorgeeft aan je eigen kinderen.

Tot slot

Emotionele verwaarlozing is een stille wonden die door velen wordt gedragen. Maar het is nooit te laat om te beginnen met het helen van deze wonden en een nieuwe relatie met jezelf en anderen op te bouwen. Het belangrijkste is om te onthouden dat je emoties er wél toe doen en dat je ze de aandacht en ruimte mag geven die ze verdienen.

Auteur: Olga Lenk